آموزش تفکر انتقادی در مدارس

در دنیای امروز که یادگیری مهارت ، یکی از نیازهای مهم برای جوانان و نوجوانان است آموزش تفکر انتقادی نیز با اهمیت شده است. تفکر انتقادی یک نوع فرآیند تحلیل است که همه افراد برای مواجهه با مشکلات و چالش های مختلف باید انجام دهند. دانش آموزان در مدرسه نیاز دارند که علاوه بر یادگیری مباحث درسی مهارت های دیگری از جمله تفکر انتقادی را یاد بگیرند.

آموزش تفکر انتقادی در مدارس میتواند به یادگیری ذهنی دانش آموز کمک کند و آنها را در مقابل چالش هایی که در زندگی با آنها مواجه میشوند یاری میکند. اما سوال اینجاست که چرا تفکر انتقادی تا این حد اهمیت دارد و چرا و چگونه باید در مدارس آموزش داده شود؟

با توجه به پیشرفت فناوری، بسیاری از مشاغل امروزی نیز به صورت کامل تعریف نشده اند. لذا این موضوع به این معنی است که مدارس وظیفه دارند مهارت هایی را به دانش آموزان بی آموزند که آن ها بتوانند در موقعیت های چالش برانگیز و ناشناخته تصمیمات صحیحی بگیرند. تفکر انتقادی یکی از مهارت های مهم است که مدارس باید بر روی آن توجه ویژه ای داشته باشند.

چالش های آموزش تفکر انتقادی در مدارس

امروزه در بسیاری از مدارس مشکلات بسیاری برای آموزش تفکر انتقادی وجود دارد که مانع این آموزش شده است. در رابطه با این چالش ها به چند مورد زیر توجه کنید:

سیستم های آموزشی سنتی

اغلب مدارس امروزه به همان شیوه قدیمی و سنتی تاکید دارند و همچنان آموزش مبتنی بر حافظه و انتقال دانش را در دستور کار خود قرار داده اند. این شیوه آموزشی مغایرت بسیاری با فلسفه تفکر انتقادی داشته که بر تعامل و تحلیل استوار است.

این مدارس صرفا به گونه ای است که آموزگار نقش انتقال دانش را داشته و دانش آموزان تنها دریافت کننده هستند و ارزشیابی ها صرفا وابسته به میزان حفظ اطلاعات است. ساختار کلاس در این مدارس به گونه ای است که پیروی از قوانین و قواعد بر گفتگو کردن و ابراز نظر مقدم است.

سیستم های آموزشی سنتی روحیه تحلیل و پرسشگری را از دانش آموزان گرفته و آن را سرکوب میکنند و این موضوع میتواند مانع یادگیری مهارت هایی که مناسب دانش آموزان برای مواجهه با چالش های زندگی است شوند.

کمبود زمان و منابع

در مدارس همواره میبینیم که برنامه های درسی سنگین بیشتر زمان معلمان و کلاس را گرفته و بیشتر زمان کلاس صرف تدریس کتاب و آماده سازی برای آزمون ها میشود. این اتفاق در نهایت منجر به عدم زمان کافی برای بحث های آزاد و انجام کار گروهی یا تحلیل عمیق میشود.

آموزش تفکر انتقادی نیازمند بحث و تحلیل همراه با گفتگو درباره مباحث است و در راستای آن نیاز به پرسشگری است. برای جا انداختن این مهم، زمان بسیاری نیاز بوده و به سرعت اتفاق نمی افتد. لازم به ذکر است که بسیاری از معلمان ما خود تفکر انتقادی را آموزش ندیده اند و نمیتوانند آن را به دانش آموزان منتقل کنند.

بسیاری از مدارس ما دچار کمبود امکانات و امکانات محدودی دارند. بسیاری از ابزارهای آموزشی مدرن مانند کتاب های مربوطه، نرم افزار های تحلیلی و بازی های فکری نیز در اغلب مدارس ما وجود ندارد.

چه راهکارهایی را برای مقابله با این چالش ها میتوان در نظر گرفت؟

برای مقابله با این مشکل راهکار های بسیار زیادی وجود دارد. مدارس باید با اصلاح برنامه های درسی از اهمیت بیشتری برخوردار شوند و به گونه ای باشند که تحلیل و تفکر از اهمیت بیشتری برخوردار باشند. در ادامه باید به این موضوع توجه داشته باشیم که آموزش معلمان باید در زمینه تفکر انتقادی و نحوه آموزش آن بهبود یافته و محیط آموزشی برای دانش آموزان به محلی برای گفتگو و تبادل نظر تبدیل شود.

مدارس باید در استفاده از فناوری های آموزشی فرصت بیشتری برای تعامل و تحلیل ایجاد کرده و باید به جای تاکید صرف به اطلاعات علمی، بر مهارت های تحلیل و تصمیم گیری تمرکز کنند.

راه های آموزش تکفر انتقادی در مدارس

همانطور که ذکر شد راه های مختلفی برای آموزش تفکر انتقادی در مدارس وجود دارد. این راه ها شامل:

• آموزش روش های تحلیل 
• ایجاد فضای پرسشگری
• تمرین حل مسائل
• تشویق کردن به مناظره و بحث
• آموزش تفکر خودبازتابی

ایجاد فضای پرسشگری

یکی از مهم ترین قدم ها برای آموزش تفکر انتقادی ایجاد فضای پرسشگری است. معلمان و مسئولین در مدارس باید با ایجاد فضایی راحت و آزاد به دانش آموزان این فرصت را بدهند تا سوالات خود را بیان کرده و پرسش های بازی که نیاز به تحلیل و بررسی دارند را بیان کنند.

آموزش روش های تحلیل

یادگیری چگونگی تخلیل اطلاعات یکی از مهم ترین بخش های آموزش تفکر انتقادی است. دانش آموزان باید آموزش ببینند که چگونه اطلاعات را مورد تحلیل و بررسی قرار داده و در رابطه با یک موضوعی استدلال های منطقی بیاورند.

آموزش روش های تحلیل میتواند شامل تشخیص منابع اطلاعات ، شناسایی استدلال منطقی و مقایسه دیدگاه های متفاوت باشند.

توانایی حل مسائل

معلمان با ارائه مسائل باز و ایجاد چالش های مختلف نیز دانش آموزان را مجبور به پیدا کردن راهی برای آنها میکنند. لذا دانش آموزان سعی بر این دارند که بهترین راه را برای حل مسائل یافته و نتایج احتمالی را پیشبینی کنند و در راستای آن بتواننذ تصمیمات منطقی بگیرند.

چالش های حل مسئله میتواند هم به صورت فردی و هم به صورت گروهی صورت بگیرد. دانش آموزانی که به صورت گروهی به حل مسائل می پردازند این مهارت را پیدا میکنند که ارتباط بیشتر و بهتری با دیگران گرفته و بتوانند با آنها بحث و گفتگو داشته باشند.

تشویق کردن به مناظره و بحث

مناظره و بحث یکی از عوامل مهم در آموزش مهارت تفکر انتقادی است. زمانی که مناظره های مناسب و ساختارمند در کلاس درس به دانش آموزان این فرصت را میدهد تا بتوانند نظر و دیدگاه های خود را بیان کنند، از نظرات خود دفاع کرده و استدلال های مخالف را ارزیابی میکنند.

مناظره و بحث و تشویق به انجام آن میتواند مهارت های بیان و شنیدن فعال را به دانش آموزان آموزش دهد و این فرصت را برای آنها ایجاد میکند تا به دیدگاه های دیگران احترام گذاشته و به آن کمک کنند.

آموزش تفکر خودبازتابی

آیا به این فکر کرده اید که دانش آموزان در باره فرآیند فکر خود چگونه بی اندیشند؟ دانش آموزان باید تشویق به این کار شوند و از خود این سوال را بپرسند که چگونه به یک نتیجه رسیده اند؟ این مهارت میتواند در قالب نگارش ژورنال های فکری یا پروژه های ارزیابی گسترش یابد.

نتیجه گیری

جا انداختن آموزش تفکر انتقادی در مدارس بسیار حیاتی است و سبب پرورش افراد مفید و توانمند و همچنین آگاه در جامعه امروزی میشود. مدارس باید به جای تاکید صرف بر انتقال اطلاعات و حفظ کردن آنها توسط دانش آموزان بر مهارت های تحلیل و ارزیابی دانش آموزان پرداخته و آنها را محبور به کاوش و پرسشگری کنند. اینکار سبب میشود تا مدارس علاوه بر یک محیط علمی به محیطی غنی از یادگیری تبدیل شده و گامی موثر را در جهت کیفیت آموزش بردارند.

بیشتر مطالعه کنید : نقش هوش مصنوعی در آموزش